tg-me.com/nasrollahhekmat/4311
Last Update:
📝
بـرگی از کتاب
« سه‌فیلسوف ، سه اثر ، سه رخداد
(مدخلی به متن‌خوانی و تفسیر الهیات شفا)»
📖 ادامهٔ مبحث پیشین دربارهٔ
ماجرای مابعدالطبیعه‌خوانی ابن‌سینا :
مبحث دوم :
در این‌جـا ما باید به دو کلمه توجّه کنیم : «غرض» و «اغراض» . در فقرهٔ نخست ابن‌سینا در توضیح این‌که چرا نتوانسته کتاب ارسطو را فهم کند چنین گفت : «والتبس علیّ غرضُ واضعه» . معنای «غرض» را در جغرافیای اصطلاح‌شناسی ابن‌سینا پیش از این توضیح دادیم و گفتیم در هر علمی ، تبیّن «غرض» ، تابع تعیّن «موضوع» آن علم است . هر علم یک موضوع دارد و به تبع آن ، یک غرض .
حال در جریان آشنایی شیخ با اثر فارابی ، و بازگشت او به کتاب ارسطو ، سخن از «اغراض» به میان می‌آید و نه «غرض» . این پرسش قابل طرح است که آیا «غرض» با «اغراض» تفاوتی تعیین‌کننده دارد ، یا این که تفاوتی ندارد و دومی ، جمع اوّلی است ، و آوردن آن صرفاً یک مسامحهٔ زبانی است ؟.
در پاسخ این پرسش ، نظر نگارنده این است که این دو کلمه ، در فضای قصّهٔ مذکور ، و در فهم ماجرا ، تفاوت جدّی دارند و برای این‌که بتوانیم روابط رخدادهای این قصّه را دریابیم ، باید این دو کلمه رمزگشایی شوند ؛ و الّا بخش عمده‌ای از ماجرا ، همچنان در پردهٔ ابهام خواهد ماند . به بیان دیگر این دو کلمه ، دو کلمهٔ کلیدی‌اند برای گشایش ابوابی برای رسیدن به عمق ماجرا .
غرض را توضیح دادیم و گفتیم که تمایز و سامان‌یابی هر علم از نظر ابن‌سینا ، منوط به تعیّن موضوع و تبیّن غرض است . در غیر این صورت ، ما علمی متمایز نخواهیم داشت . «اغراض» چه می‌گوید ؟. توجّه داشته باشیم که فارابی ، نام اثرش را «اغراض مابعدالطبیعه» نهاده است و ابن‌سینا نیز در عبارت فقرهٔ ۱۰ ، اذعان می‌کند که با خواندن این اثر ، «اغراض ذلک الکتـاب» (یعنی کتاب ارسطو) برایش معلوم شده و بدین‌گونه با تأیید ابن‌سینا ، فـارابی به مقصود خود از نگارش این اثر ، رسیده است .
فـارابی در این اثر کوچک امّا بسیار بزرگ و عمیق ؛ نکات کلیدیِ مهمّی را -- چنان‌که پس از این خواهیم آورد -- در اختیار شیخ نهاده و در واقع ، نقشهٔ راه تأسیس مابعدالطبیعه به مثابهٔ یک علم را ، به ابن‌سینا آموخته و او را برای تأسیس این علم مجهّز کرده است . یکی از نکات کلیدی این است که به او گفته : در کتاب ارسطو ، «غرضِ» واحد را جُست‌وجو مکن ؛ مابعدالطبیعهٔ او نه کتاب «غرض» که کتاب «اغراض» است . یعنی چه ؟.
📚 سه فیلسوف ، سه اثر ، سه رخداد
صص ۴۶ - ۴۷
#دکتر_نصرالله_حکمت
#همراه_با_کتاب
#سه_فیلسوف_سه_اثر_سه_رخداد
#اغراض_مابعدالطبیعه
@nasrollahhekmat
BY نصرالله حكمت
Share with your friend now:
tg-me.com/nasrollahhekmat/4311